İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması, Türkiye’nin adaletten, hukuktan ne kadar uzaklaştığının en son örneği oldu. Türkiye, hukukun üstünlüğü endeksinde 179 ülke arasında 147’nciliğe gerilerken, Afrika ülkelerinin bile gerisinde kaldı. AKP döneminde yaratılan tahribat o kadar büyük ki yapılan araştırmalara göre günümüz Türkiyesi birçok alanda Osmanlı İmparatorluğu döneminin bile gerisinde kaldı. İsveç merkezli V-Dem Enstitüsü araştırmasına göre insan hakları, hukuk, adalet, sivil toplum ve demokrasi gibi 50’den fazla alt başlığa göre 1789’da 3. Selim dönemindeki Osmanlı İmparatorluğu’nun puanı 0.23 iken, 2024’te Türkiye’nin puanı 0.18 oldu. Listede 1’e yakın puanlar ülkenin hukuk, insan hakları, demokrasi gibi konularda ilerleme kaydettiğini gösteriyor.
92 SIRA GERİLEDİK
Araştırmada Cumhuriyet’in kurulduğu yıl olan 1923’te Türkiye’nin puanı 0.23, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün hayata gözlerini yumduğu 1938’te 0.58, 12 Eylül darbesinin hüküm sürdüğü 1981’de 0.45 olmuştu. Türkiye’nin puanı 1991’de 0.66, AKP’nin iktidara geldiği 2002’de ise 0.74’e yükselmişti. Ancak AKP iktidarında yargının siyasallaşması ve Türkiye’nin demokrasiden her geçen yıl uzaklaşmasıyla Türkiye listenin en son sıralarına geriledi.
Türkiye’nin puanı 2016’da 0.24’e, 2024’te ise 0.18’e kadar inerken Koç Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Yılmaz, “2002’de Türkiye, hukukun üstünlüğü endeksine göre 177 ülke arasında 55’inci sıradayken, 2024’te 179 ülke arasında 147’nci oldu” yorumunu yaptı. Türkiye listede Ürdün, Irak, Uganda, Mısır’ın bile arkasında kaldı. Raporda, Türkiye seçimli otokrasi olarak tanımlandı.
Krizden çıkış için hukuk şart
Türkiye’nin listede hızla gerilediği 2010’lu yıllardan itibaren ülkenin ekonomik krize girmesi tesadüf değil. “Türkiye, demokrasiden ve hukukun üstünlüğü ilkesinden uzun zamandır uzaklaşıyor” diyen Prof. Dr. Kamil Yılmaz, “Hukukun üstünlüğü ve demokrasinin temel ilkelerini hayata geçirmeden Türkiye ekonomisinin düze çıkması mümkün değildir” diye konuştu. Ekonomistler, yıllardır süren yüksek enflasyon ve artan işsizlik ortamında krizden çıkış için iktidarın hukukun üstünlüğünü kabul etmesi gerektiğinin altını çiziyor.
